ایران؛ در سال‌های اخیر با چالش‌های جدی در تأمین و مصرف گاز طبیعی روبه‌رو بوده است. کاهش دما و افزایش تقاضا در فصل‌های سرد، مصرف گاز در بخش‌های خانگی، تجاری و صنایع کوچک را به سطحی بی‌سابقه رسانده است. به عنوان نمونه، در یکی از سردترین روزهای سال جاری، مصرف گاز در این بخش‌ها از ۶۰۰ میلیون مترمکعب در روز فراتر رفت، عددی که فشار سنگینی را بر شبکه تأمین گاز وارد کرده و مشکلات ناترازی انرژی را تشدید کرده است.
برای مقابله با این ناترازی و مدیریت بهتر مصرف، سیاست تعرفه‌گذاری پلکانی به‌عنوان ابزاری برای کنترل مصرف پرمصرف‌ها و اصلاح الگوی مصرف انرژی اجرا شده است. در این روش، تعرفه مصرف گاز به‌طور تصاعدی با افزایش میزان مصرف افزایش می‌یابد. به این ترتیب، مشترکان کم‌مصرف و خوش‌مصرف همچنان از تعرفه‌های یارانه‌ای بهره‌مند می‌شوند، اما مشترکان پرمصرف هزینه بیشتری پرداخت می‌کنند تا انگیزه‌ای برای کاهش مصرف داشته باشند.
این سیاست، که با افزایش قیمت تا دو برابر برای پرمصرف‌ها همراه بوده، به‌عنوان سیگنالی قوی برای مدیریت مصرف طراحی شده است. هدف اصلی آن تشویق به رعایت الگوی بهینه مصرف و کاهش اسراف در بخش‌های مختلف است.
در همین راستا، با دکتر احمد آریایی‌نژاد، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی، گفت‌وگویی انجام دادیم تا ابعاد مختلف این طرح، تأثیرات آن بر مدیریت مصرف و همچنین نقش آن در تحقق عدالت اجتماعی را بررسی کنیم.
دکتر احمد آریایی‌نژاد، به اهمیت تعرفه‌گذاری پلکانی گاز به عنوان ابزاری برای مدیریت مصرف و جلوگیری از اسراف منابع انرژی پرداخت. وی تأکید کرد که این سیاست نه تنها به بهینه‌سازی مصرف کمک می‌کند، بلکه می‌تواند در تحقق عدالت اجتماعی نقش مؤثری داشته باشد.
آریایی‌نژاد با اشاره به اهمیت اصلاح الگوی مصرف اظهار داشت: در شرایطی که برخی افراد خارج از الگوی تعیین‌شده مصرف می‌کنند، وظیفه داریم به هر نحو ممکن جلوی اسراف و تبذیر را بگیریم. من نمی‌گویم مردم نباید مصرف کنند؛ مصرف ضروری است، اما باید درست مصرف کرد. اگر هم‌وطن ما با کاهش دمای خانه به میزان دو درجه، می‌تواند به کاهش مصرف و تأمین گاز برای همه کمک کند، چرا این کار را انجام ندهیم؟ چرا در زمستان به جای پوشیدن لباس مناسب، با پوشش ناکافی در خانه بگردیم؟
وی ادامه داد: باید فرهنگ‌سازی کنیم که مصرف درست نه تنها به نفع فرد بلکه به نفع کل جامعه است. به عنوان مثال، اگر خانه‌ها به‌گونه‌ای طراحی و عایق‌بندی شوند که با مصرف کمتر انرژی، دمای مطلوب حاصل شود، هم در مصرف انرژی صرفه‌جویی می‌شود و هم هزینه‌های خانوار کاهش می‌یابد.
دکتر آریایی‌نژاد درباره منطق تعرفه‌گذاری پلکانی گاز توضیح داد: این سیاست بر اساس تفکیک مصرف‌کنندگان به سه دسته اصلی طراحی شده است. دسته اول، کم‌مصرف‌ها هستند که معمولاً از اقشار آسیب‌پذیر جامعه‌اند و مصرفشان بسیار پایین‌تر از الگوی تعیین‌شده است. این گروه نه تنها نباید افزایش قیمتی را تجربه کنند، بلکه باید همچنان از یارانه حمایتی بهره‌مند شوند. دسته دوم خوش‌مصرف‌ها هستند که مصرفشان درون الگوی تعیین‌شده یا کمی بالاتر از آن است. برای این گروه نیز نباید افزایش قیمت قابل‌توجهی اعمال شود، چرا که مصرفشان منطقی و بهینه است.
وی افزود: اما دسته سوم پرمصرف‌ها هستند. این گروه با مصرف بی‌رویه خود، فشار زیادی بر منابع انرژی وارد می‌کنند و هزینه‌های سنگینی را به دولت و جامعه تحمیل می‌کنند. در اینجا افزایش تصاعدی تعرفه‌ها می‌تواند سیگنال قوی برای کاهش مصرف و بازگشت به الگوی بهینه باشد. به عنوان مثال، اگر قیمت گاز برای این دسته به میزان نزدیک به قیمت صادراتی برسد، انگیزه قوی برای مدیریت مصرف ایجاد می‌شود.
عضو کمیسیون بهداشت و درمان با تأکید بر اینکه این سیاست مبتنی بر عدالت و عقلانیت اقتصادی است، گفت: افرادی که درون الگوی مصرف عمل می‌کنند، نباید هیچ فشاری را متحمل شوند. افزایش هزینه‌ها باید مختص کسانی باشد که از الگوی تعیین‌شده عبور کرده‌اند. این کار نه تنها به عدالت اجتماعی کمک می‌کند، بلکه به مصرف‌کنندگان این پیام را می‌دهد که مصرف بی‌رویه به ضرر خودشان تمام می‌شود.
وی همچنین خاطرنشان کرد که اجرای تعرفه‌گذاری پلکانی گاز می‌تواند به کاهش مصرف روزانه گاز تا ۱۵ تا ۲۰ میلیون مترمکعب منجر شود. آریایی‌نژاد گفت: این کاهش مصرف نه تنها به حفظ منابع انرژی کشور کمک می‌کند، بلکه می‌تواند از نیاز به واردات گاز جلوگیری کرده و ذخایر ملی را برای نسل‌های آینده حفظ کند.
در ادامه، وی به ضرورت فرهنگ‌سازی در کنار اجرای این سیاست اشاره کرد و گفت: تعرفه‌گذاری پلکانی تنها یک ابزار است. اگر مردم به اهمیت مصرف بهینه آگاه شوند و بدانند که رعایت این الگوها چگونه به نفع خود و جامعه است، اثرگذاری این سیاست چند برابر خواهد شد. از سوی دیگر، باید اقداماتی مثل عایق‌بندی خانه‌ها و استفاده از تجهیزات کم‌مصرف را ترویج دهیم تا مصرف‌کنندگان بتوانند با مصرف کمتر، همان دمای مطلوب را تجربه کنند.
آریایی‌نژاد اظهار داشت: ما نمی‌گوییم مصرف نکنید؛ بلکه می‌گوییم درست مصرف کنید. انرژی به سختی به دست می‌آید، اما متأسفانه به راحتی هدر می‌رود. با اجرای سیاست‌های صحیح و فرهنگ‌سازی، می‌توانیم مصرف را بهینه کرده و منابع ارزشمند کشور را حفظ کنیم. به طور خلاصه می‌توان گفت؛ تعرفه‌گذاری پلکانی گاز با افزایش تصاعدی قیمت برای پرمصرف‌ها، سیگنالی قوی برای مدیریت مصرف و بازگشت به الگوی بهینه ارائه می‌دهد.
نظر شما